Kan de architect zijn aansprakelijkheid bij samenlopende fouten beperken door een beding in de architectenovereenkomst?

Het Hof van Cassatie van 5 september 2014

De feiten

De bouwheer liet een woning met een houten structuur oprichten. Er werd voor deze werken een beroep gedaan op een architect. In deze woning werd een houtkachel met schouwkanaal geplaatst door een aannemer waarvan het handelsfonds in oktober 2011 werd overgenomen door een andere aannemingsfirma. Op 2 januari 2014 werd de woning in kwestie volledig vernield door een brand.
De bouwheer startte een procedure in kortgeding, waarin een branddeskundige werd aangesteld. Uit het verslag van de deskundige bleek dat de kachel niet op een veilige afstand geplaatst werd en er niet voldoende isolatie aanwezig was in de woning.
Vervolgens tracht de bouwheer vergoeding te bekomen door een procedure ten gronde op te starten tegen aannemer en architect.
De rechtsgrond waarop de bouwheer zich baseerde was artikel 1792 van het Burgerlijk Wetboek, dat stelt dat indien een gebouw dat tegen vaste prijs is opgericht, geheel of gedeeltelijk teniet gaat door een gebrek in de bouw, zelfs door de ongeschiktheid van de grond, de architect en de aannemer daarvoor gedurende tien jaar aansprakelijk zijn.
De in solidum aansprakelijkheid van aannemer en architect werd gevorderd. Dit betekent dat de bouwheer vordert dat hij de aan hem toekomende schadevergoeding naar zijn keuze geheel kan verhalen op de aannemer of de architect, omdat hij van oordeel is dat de individuele fout van respectievelijk aannemer en architect samen het schadegeval hebben veroorzaakt.

Oordeel van het Hof

Het Hof is van oordeel dat zowel de aannemer als de architect een fout heeft begaan, die in oorzakelijk verband staat het met het schadegeval.
De houtkachel zou verkeerd geplaatst zijn, waardoor het risico op brandgevaar zeer groot was. Meer specifiek zou bij de plaatsing van de kachel de veiligheidsafstand van 15 cm niet zijn nageleefd, hetgeen de aansprakelijkheid van de aannemer in het gedrang brengt.
Ook de architect heeft volgens het Hof een conceptuele fout begaan door een kachel te plaatsen in een brandbare omgeving (houten structuur) zonder een bijzondere aandacht te besteden aan de nodige veiligheidsafstand.
Bijgevolg werden beiden “in solidum” veroordeeld tot de betaling van schadevergoeding aan de benadeelde – bouwheer.
Bovendien meent het Hof van Beroep van Brussel dat de architect zich ten onrechte beroept op een beding van de architectenovereenkomst waarbij de in solidum aansprakelijkheid contractueel werd uitgesloten.
Door de architect werd cassatieberoep aangetekend tegen dit arrest.

Beslissing van het Hof van Cassatie

Het Hof van Cassatie diende na te gaan of een beding in de architectenovereenkomst dat de in solidum aansprakelijkheid bij samenlopende fouten beperkt rechtsgeldig is.
In de rechtspraak en de rechtsleer heerste er verdeeldheid omtrent deze rechtsvraag.
Enerzijds was er de meerderheidsstrekking die van oordeel was dat een beding in de architectenovereenkomst dat de aansprakelijkheid contractueel beperkt, toegelaten is. Deze strekking stelt dat het beding slechts particuliere belangen betreft waardoor het niet strijdig zou zijn met de openbare orde. Anderzijds was er de minderheidsstrekking volgens dewelke het hierboven vermelde beding niet toegelaten is. Volgens deze strekking is de tienjarige aansprakelijkheid van de architect op basis van artikel 1792 van het Burgerlijk Wetboek van de openbare orde en kan deze niet beperkt worden door een contractueel beding.
Het Hof van Cassatie is de minderheidsstrekking gevolgd, waardoor de discussie werd beslecht.
Het beding op grond waarvan de architect, in geval van een samenlopende fout met een aannemer, enkel voor zijn aandeel in de totstandkoming van de schade vergoeding verschuldigd is aan de bouwheer, houdt volgens het Hof van Cassatie een beperking in van de aansprakelijkheid van de architect jegens de bouwheer op grond van artikel 1792 van het Burgerlijk Wetboek en is in zoverre strijdig met de openbare orde.
Aldus bevestigde het Hof van Cassatie in haar arrest van 05/09/2014 het arrest van het Hof van Beroep van Brussel van 09/08/2012 en wordt het cassatieberoep verworpen.

Gouden raad

Dit arrest van het Hof van Cassatie is gunstig voor de bouwheren, die procedure zouden voeren tegen aannemer en architect, en hun in solidum aansprakelijkheid vorderen.
De bouwheer kan immers kiezen of hij de aan hem toekomende schadevergoeding wenst te claimen van aannemer of architect.
Dit is interessant omdat er in geval van een vordering op de architect het minste risico op insolvabiliteit bestaat. In tegenstelling tot de aannemer dient de architect immers een verplichte verzekering te onderschrijven, zodat de verzekeraar van de architect bij veroordeling van zijn verzekerde dekking zal verlenen, althans voor zover het schadegeval gedekt is. De wetgever is van plan om ook voor de aannemer het afsluiten van een verzekering verplicht te maken.
Het verdient alleszins aanbeveling om de architectenovereenkomst met uw architect(e) zeer nauwkeurig na te lezen alvorens u deze ondertekent. Indien u vaststelt dat uw architect(e) zijn/haar in solidum aansprakelijkheid met de aannemer wenst uit te sluiten, kunt u, alvorens u de overeenkomst ondertekent, er hem / haar op attent te maken dat dit niet toegelaten is.